Çocuğunuzun Bitmek Bilmeyen İstekleri İle Nasıl Başedersiniz?
Çocuklar durmadan birÅŸeyler isterler. Bebeklikten ergenliÄŸe kadar her yaÅŸ döneminde sürekli birÅŸeyler isteyen, tutturan çocuklarla artık daha sık karşılaşıyoruz. Ä°steklerinin neredeyse tamamı karşılansa da daha çoÄŸunu istiyorlar. Ä°stemenin sonu bir türlü gelmiyor ve bir süre sonra anne baba “bu çocuk çok doyumsuz oldu” demeye baÅŸlıyor.
Çocuklar doyumsuz mu?
Evet çocuklar doyumsuz. Ancak sürekli talep etmesi ve doyumsuz olmasındaki en önemli faktör sınır konmaması, konsa bile etkili şekilde uygulanamaması.
Sınır koymak nedir?
Sınır çocuğun neyi yapıp neyi yapamayacağını, uygun olan davranışın ne olduğunu, kendisinden ne beklendiğini gösterir. Çocuğun yön bulmasını, kendini güvende hissetmesini, iç disiplin kazanmasını sağlar. Tıpkı kurallar gibi sınırların da öğrenildiği en güvenli yer ailedir. Hiçbir çocuk kendisine sınır konmasından hoşlanmaz, her zaman itiraz eder, mızıldanır, sürekli sınırları zorlar. Bir taraftan bu şekilde davranırken, diğer taraftan kuralların, kabul edilir ve edilmez davranışların ne olduğunu bilmek isterler. Bunu bildikleri zaman rahat ve güvende hissederler. Sınır koymak çoğu zaman çocuğun özgürlünü kısıtlamak, onu isteklerinden mahrum etmek gibi düşünülür. Oysaki sınır koyarak çocuğa o anki davranışının kabul edilir ya da edilemez olduğu gösterilir.
Sınır koyarken nelere dikkat edelim?
Sınırlar çocuÄŸun yaşına uygun olmalıdır. Çok sayıda sınır ve kuralın olması iÅŸe yaramaz. Aşırı engellenme çocuÄŸun kafasını karıştırır ve karşı gelme davranışını arttırır. Ayrıca çocuktan çok fazla ÅŸeyin bekleniyor olması özgüveni sarsar ve çocukta strese neden olur. Bu nedenle az, ancak amaca yönelik kurallar konmalıdır. Sınırların makul olmasına dikkat edin. “Makul” kavramı çocuÄŸun yaşına, kiÅŸilik özelliklerine göre deÄŸiÅŸir. SaÄŸlığını ve güvenliÄŸini tehdit edici konulara, istenmeyen davranışlara sınır koyun. Açık ve olumlu olun. Çocuklar ancak onlara açık ÅŸekilde ifade ettiÄŸimizde kendilerinden ne beklendiÄŸini anlarlar. Tutarlı ve kararlı olun. Konulan kurallar ve sınırlar günden güne, durumdan duruma deÄŸiÅŸiklik göstermemeli, her koÅŸulda geçerli olmalıdır. Ancak bu ÅŸekilde olduÄŸunda çocuklar tam olarak kendilerinden ne beklendiÄŸini anlayıp uygulayabilirler. Tutarlı olmayan yaklaşım çocuÄŸun kafasını karıştırır. Anne baba hangi durumlara ve konulara sınır getireceklerine kendi aralarında karar verdikten sonra bunu çocuÄŸa bildirmelidir. Anne babanın birbiriyle çeliÅŸtiÄŸi durumlarda çocuk karışıklık ve güvensizlik duyguları yaÅŸar. Ebeveynlerinin kararlılıklarını, sözlerinin üzerinde ne kadar durabileceklerini test etmek amacıyla sık sık sınırları zorlarlar. Sınırları zorlama durumu anne baba arasında tutarsızlık olduÄŸunda daha sık yaÅŸanır. Ancak her seferinde aynı ÅŸekilde davranıldığında bunun deÄŸiÅŸmez bir durum olduÄŸunu kavrayabilirler. KoyduÄŸunuz sınırın nedenini anlatın. Çocuklar neden yapamayacaklarını ya da yapmaları gerektiÄŸini anladıklarında daha kolay uyum saÄŸlarlar. Bazen fazla açıklama yapmak, özellikle de küçük yaÅŸtaki çocuklarda daha fazla soruyla karşılaÅŸmanıza neden olur. Yaptığınız açıklamanın yaÅŸa uygun olmasına dikkat edin. Özellikle okulöncesi yaÅŸtaki çocuklara “bu hiç hoÅŸuma gitmiyor, bunu yapmanı istemiyorum, bu sana zarar verir, bu senin için gerekli” ÅŸeklinde açıklamalar ya da bazen sadece kesin bir “hayır” cevabı yeterli olur.
“Hayır” demek çok mu zor?
Bir çok anne baba için çocuÄŸunun bitmek bilmeyen taleplerine “hayır” diyebilmek çok zor. Bazı ebeveynler hiç direnmeden her isteÄŸi yerine getirmeye çalışırken bazıları da direnmeye çalışır ancak çocuklarının aÄŸlamalarına, bağırmalarına dayanamadıklarından, özellikle sosyal bir ortamda böyle bir durum yaÅŸanıyorsa, pes ederler. Sonuçta çocuklar öyle ya da böyle isteklerini elde ederler.
Neden “hayır” diyemiyoruz? (Neden sınır koyamıyoruz ?)
“Hayır” demeyi zorlaÅŸtıran en önemli neden anne babanın yaÅŸadığı suçluluk duygusu. Özellikle çalışan anne babaların yoÄŸun olarak yaÅŸadıkları bu duygu çocuklarına sınır koymalarını zorlaÅŸtırıyor. Çocuklarıyle geçirdikleri zaman diliminin kısıtlı olması, bu süreyi olabildiÄŸince “mutlu”, “sorunsuz”, “çocuÄŸu üzmeden, hırpalamadan geçirme” düşüncesi sonucu “hayır” demek anne babalara zor geliyor. Günün yorgunluÄŸu, her gün yaÅŸanan bağırışmanın getirdiÄŸi bıkkınlık duygusu da “hayır” demeyi zorlaÅŸtırıyor. “Hayır” dedikten sonra kararlı davranabilmek için mücadele etmek gerekiyor. Ancak günün yorgunluÄŸu nedeniyle ya çocuÄŸun talepleri yerine getiriliyor ya da çocuk azarlanıyor. Sınır koymayı zorlaÅŸtıran faktörlerden biri de anne babaların kendi ebeveynlerinden farklı davranma, farklı ebeveyn olma düşünceleri. Kendi çocukluklarında fazla baskı altında sürekli “yapma, etme”lerle büyümüş olan anne babalar kendi çocuklarının bu sıkıntıyı yaÅŸamamaları arzusuyla sınır koymamayı, çocuÄŸu tamamen serbest bırakmayı tercih ediyor.
Sınır koymak neden gerekli?
Her istediÄŸini elde edebildiÄŸini gören çocuk “ben ne istersem yaptırırım, kimseyi dinlemek zorunda deÄŸilim, herÅŸeyi isteyebilirim ve bunun için gerekirse aÄŸlayıp, bağırıp, çağırabilirim” ÅŸeklinde düşünür. Sınır çocuÄŸun kiÅŸiliÄŸinin oluÅŸmasını, sorumlukluk sahibi olmasını saÄŸlar. Her istediÄŸi yapılan, hiç “hayır” cevabı duymayan çocuk gelecekte bir baÅŸkasından alacağı kararlı bir “hayır” cevabı karşısında yenilgi ve reddedilme hissi yaÅŸayacaktır. Anne babanın oluÅŸturduÄŸu sınırlar çocuÄŸu hırpalamaktan, üzmekten çok güven duygusu hissettirir. Sınır koymak güvenlik ve çocuÄŸu yönlendirme anlamına gelir. Sınır çocuÄŸa belli durumlarda nelerin yapılıp nelerin yapılmayacağını gösterir. Sınır koymamak çocuÄŸun ilgi görmediÄŸini hissetmesine neden olur. Sınırlama getirildiÄŸinde çocuklar ait olma hissi yaÅŸarlar. Sınırlamaların olmaması çocuÄŸun ileride karşılaÅŸacağı sınır ve yasakları anlamasını, bunlara uyum göstermesini zorlaÅŸtırır. ÇocuÄŸun bütün isteklerini karşılıyor olmak anne babaların zaman içerisinde bıkkınlık, yorgunluk, çaresizlik duygularına kapılmalarına neden olur.
Sınır koymayı öğrenebilirsiniz. Kuralları ve sınırları, ondan neler beklediÄŸinizi belirleyin. ÇocuÄŸunuza kendisinden beklediÄŸiniz davranışların ne olduÄŸunu açık ÅŸekilde anlatın. ÖrneÄŸin, markete her gittiÄŸinizde sizden birÅŸey almanızı istiyor, bunun için tutturuyorsa ona “Markete gidiyoruz. Ben alışveriÅŸ yaparken sen de istediÄŸin, ihtiyacın olduÄŸunu düşündüğün bir ÅŸey alabilirsin. Ancak sadece bir ÅŸey, birden fazla deÄŸil. Daha çok ÅŸey almak isteyip bunun için aÄŸladığında alışveriÅŸi bırakıp eve geri döneceÄŸiz.” Sınırları zorladığında onunla göz kontağı kurun. Bakışlarınız bağırmaktan daha çok iÅŸe yarayacaktır.
Sınır hangi yaştan itibaren konmalı?
Erken yaştan itibaren sınırların getirilmesi önemlidir. Çocuğun bağımsız bir birey olmaya başladığı üç yaş sınır koymaya başlamak için uygun bir yaştır. Gelişim dönemi ve kişilik özelliklerini, aile yapınızı gözönüne alarak sınırlar koyabilirsiniz.
Sınırlara itiraz ettiÄŸinde… Ä°steÄŸi yapılmadığı için bağırıp çağırmaya, aÄŸlamaya baÅŸladığında sakinleÅŸmesi için bir süre kendi haline bırakın. Kendi başına sakinleÅŸebildiÄŸinde davranışını ve ondan beklediÄŸiniz davranışın ne olduÄŸunu konuÅŸun. Kendisine ya da çevreye zarar verme eÄŸilimi içerisinde olduÄŸunda sıkıca tutup zarar vermesini engelleyin. SakinleÅŸtirmeye çalışmak, dil dökmek, yalvarmak iÅŸe yarayan yöntemler deÄŸildir. O sırada sizin söylediÄŸiniz ÅŸeyleri duymaz bile. Her seferinde aynı ÅŸekilde davranın ve kararlı olduÄŸunuzu ona hissettirin.
Son olarak… Hangi yaÅŸta olursa olsun çocuÄŸun bulunduÄŸu yaÅŸ döneminin özelliklerini bilmek, yaşına uygun davranışlar beklemek, bunları açık ve net ÅŸekilde çocukla paylaÅŸmak, sınırların nedenlerini açıklamak, kararlı olduÄŸunuzu göstermek, kriz dönemlerinde (hastalık, ölüm gibi) sınırlamalar konusunda daha hassas davranmak, yaÅŸla birlikte beklenilen davranışların deÄŸiÅŸiklik göstermesi sonucu sınırları da yeniden oluÅŸturmak sınır koymada dikkat edilmesi önemli konular.
Duygu Çalışır, Pedagog
Bunlarda ilgini çekebilir:
(No Ratings Yet)
Loading ...
Loading ...
